09.08.2016 tarihinde yapılan yasal düzenleme ile vergi incelemesine başlamadan önce mükelleflerin izaha  davet edilerek  kendilerinden yazılı açıklama istenmesinin  yolu açılmış, ancak  uygulama  konusunda  bir  düzenleme yapılmamıştı. Yani, yasal  alt  yapısı oluşturulmuş olmasına  rağmen, bu düzenlemenin nasıl  hayata  geçirileceğine ilişkin  düzenleme   25 Temmuz 2017 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan  482 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile  mümkün olmuştur.

Pekiala,  Bu  Düzenlemenin  Amacı  Neydi?  Neden   “İzaha  Davet”  Müessesesine  İhtiyaç Hissedildi?

Bilindiği üzere, vergi incelemeleri konu  bazlı olarak yani “sınırlı” veya konu sınırlaması olmaksızın  “tam inceleme” şeklinde yapılmakta, sınırlı incelemeler 6 ay normal süre ve ihtiyaç olması halinde 6 ay ek süre olmak üzere 1 yıllık bir  zaman dilimine yayılmakta, tam  incelemeler ise 1 yıl  normal süre ve ihtiyaç olması halinde 6 ay ek süre olmak üzere 1,5 yıllık  bir süreyi kapsayabilmektedir. Yani  vergi  incelemesi  hem  mükellef,  hem de maliye  teşkilatı için uzun ve  prosedürü ağır olan bir  süreç. “İzaha  davet” süreci ise, 15 günlük bir  izahat  yapma  süreci ile komisyonun 10 günlük  değerlendirme  süreçlerinden oluşmaktadır. Yani, süreç daha  hızlı işlemekte  ve kısa  sürede  netice  alınabilmektedir. 

Düzenlemenin diğer  bir  amacı ise, izaha  davet  edilen  mükellefin yapacağı izah üzerine işlem  tesisi edileceği için , sürecin uzlaşı ile  sonuçlanması, bir  vergi  yargısı uyuşmazlığına dönmeden yani bu  meseleyi  yargıya  götürmeden  çözme  ihtimalinin daha  güçlü olması.

Hedeflenen  diğer bir  amaç ise, maliyenin müfettiş  kadrolarının daha  etkin  ve  daha  verimli alanlarda  kullanılması. Zira, izaha  davet edilen  mükellefin izahının kabul edilmesi veyahut kendiliğinden beyanlarını düzeltmesi halinde  vergi incelemesine  gerek kalmayacak ve  bu incelemelerde görevlendirilecek  vergi müfettişleri daha verimli  alanlarda  görevlendirilebilecektir.

Hangi Birim İzaha  Davet Edecek ve  Süreç Nasıl İşleyecek?

İzaha Daveti, “İzah Değerlendirme Komisyonları” yapacak. Bu komisyonlardan biri Vergi Müfettişleri bünyesinde oluşturulacak ve  3 Vergi Müfettişinden oluşacaktır. Diğer bir  “İzah Değerlendirme Komisyonu”  ise, Vergi Dairesi Başkanlığı bünyesinde oluşturulacak ve Vergi Dairesi Başkanı veya Grup Müdürünün başkanlığında ve iki   müdürden teşekkül edecektir. Kilis gibi,  Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise bu  komisyon Defterdarlık  bünyesinde oluşturulacak 3 üyeden teşekkül edecektir.

İzah Değerlendirme Komisyonu, komisyona intikal eden bilgi ve belgelerden yola  çıkarak  “ön tespitini”   yapar ve  konuya ilişkin açıklamada  bulunmak üzere ilgili mükellefe  “İzaha Davet Yazısı” gönderir.

Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellef,  tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde   komisyona izahta bulunmaları gerekmektedir. 15 gün içinde   komisyona izahta bulunmayanlar, bu  uygulamadan yararlanamayacak ve  incelemeye sevk edileceklerdir.

İzahta  bulunan mükellef, yapacağı izahı desteklemek amacıyla   başta yasal defter ve belgeler olmak üzere Vergi Usul Kanununun   “serbest delil ilkesi”  kapsamında  her tür bilgi ve  belgeyi komisyona sunabilecektir.

İzah Değerlendirme Komisyonu,  yapılan izahatı ve sunulan defter ve  belgeleri 10  gün içerinde  değerlendirerek karara bağlamak  zorundadır.

İzaha Davet Müessesesinden Kimler Yaralanamayacaktır?

Haklarında  vergi  incelemesi  başlamış olanlar ile  Takdir Komisyonuna sevk edilenler “izaha  davet” uygulamasından yararlanamaz. Bu şart, Vergi Usul Kanunun 371. maddesinde yer alan “pişmanlık” uygulamasında da yer almaktadır. Yani,  vergi  incelemesine   veya  takdir  komisyonuna sevk  edilen bir  mükellefin,  ne  pişmanlıktan ne  de “izaha davet” uygulamasından yararlanması mümkün değildir.

Haklarında ihbar bulunanlar da izaha  davet uygulamasından yaralanamayacaklardır. Ancak ihbarın, izaha  davet edilen konuya ilişkin olmaması halinde, haklarında  ihbar bulunan mükellefler de izaha  davet uygulamasından yararlanabileceklerdir.

Diğer bir  husus ise; izaha  davet edilen mükellef ,artık  Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesinde yer alan “pişmanlık” hükümlerinden yararlanılamayacaktır.

İzaha Davetin Sonucu ve Avantajları Nelerdir?

Mükellefin Yaptığı İzahat Yeterli Görünürse:

İzaha  Davet edilen mükellefin 15 gün içerinde yapacağı  açıklama Komisyon tarafından yeterli bulunursa, yani  mükellefin  vergi  kayıp  ve kaçağına  sebebiyet  vermediği  anlaşılır  ve bu yönde karar  verilirse mükellef hakkında  herhangi bir  işlem  yapılmayacak ve  incelemeye  sevk edilmeyecektir.

b-Mükellefin Yaptığı İzah Yeterli Görünmez İse:

Mükellef tarafından  15 gün içinde yapılan izahın komisyonca yeterli bulunmaması  ve vergi  kaybına  sebebiyet  verildiğinin anlaşılması halinde, durum hakkında  mükellef bilgilendirilir. Mükellef  eğer, 15 gün içinde eksik  beyan ettiği  vergiyi, zammıyla  birlikte beyan eder ve   öderse sadece %20 Vergi Ziyaı Cezası kesilecektir. Mükellefin kaçırdığı  bu  vergiyi,  beyan etmemesi halinde ise incelemeye veya  takdir  komisyonuna  sevk edilecektir.

Örneğin 100.000 TL kurumlar vergisini  eksik  beyan ettiği  tespit edilen bir  şirket, 100.000 TL kurumlar vergisini ve  pişmanlık zammı oranında izah zammıyla birlikte 15 gün içinde beyan eder ve  öderse kendisine sadece 20.000 TL tutarında  vergi ziyaı  cezası kesilecektir.

Oysa ki,  bu  vergi kaybı inceleme  sırasında  tespit edilmiş olsaydı  vergi ile  birlikte  gecikme  faizi ve  100.000 TL tutarında  vergi ziyaı  cezası kesilecekti. Mükellefin  buradaki  avantajı, incelemenin zorlu, uzun ve yıpratıcı  sürecine  girmemiş olması ve vergi ziyaı  cezasının sadece %20 kesilmiş olması. Ayrıca,  %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezasına ilişkin  olarak mükellefin  tarhiyat sonrası uzlaşmadan yararlanması mümkündür. Sistemin genel olarak avantajlı olup olmadığı hususu ise makalemizin sonunda değerlendirilmiştir.

Hangi Konular İçin “İzaha Davet Uygulaması “Yürütülebilecektir?

Öncelikle şunu  söylemek  gerekir ki, her vergisel konu için “izaha  davet” uygulaması söz konusu olmayacaktır. Konular sınırlandırılmış ve  sayma  yolu ile  belirtilmiştir. Belirtilen bu konular dışında izaha  davet uygulamasından yararlanmak  mümkün olmayacaktır.

İzaha Davet Konuları Şunlardır:

Ba-Bs Bildirim Formlarında Yer Alan Bilgilerin Analizi Sonucunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

      Mükelleflerin her ay  vermiş oldukları ve  5.000 TL üstü  mal alış ve  satışlarını ihtiva  eden Ba-Bs formlarında uyumsuzluk  bulunmaları halinde  izaha  davet edilebileceklerdir.

2- Kredi Kartı Satış Bilgileri ile Katma Değer Vergisi Beyannamelerinin Karşılaştırılması Sonucunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Mükellefin  kredi kartı  ile  yaptıkları satışlar ile  KDV beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda, satış tutarlarını düşük beyan eden mükellefler,  izaha  davet edileceklerdir. Örneğin, sadece kredi kartı ile Ağustos 2017 döneminde 100.000 TL satış yapıp KDV beyannamesinde 90.000 TL matrah  beyan eden mükellefe;  hiç nakit satışın olmasa ve tüm satışların kredi kartı ile olsa bile en az 100.000 TL KDV matrahı beyan etmen gerekirdi, neden 90.000 beyan ettiniz?  şeklinde izaha yönelik sorular sorulacaktır.

3-Yıllık Beyannameler ile Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinin Karşılaştırılması Sonucunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Stopaja  tabi gelir elde edenler tarafından verilen yıllık gelir vergisi beyannameleri ile bu gelirler üzerinden tevkifat yapanların verdikleri muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin karşılaştırılması sonucu  uyumsuzluk  bulunan mükellefler  izaha  davet edilebileceklerdir.

4- Çeşitli Kurum ve Kuruluşlardan Elde Edilen Bilgiler ile Asgari Ücret Tarifelerinin Karşılaştırılması Sonucunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Asgari ücret tarifelerine göre, serbest meslek kazancını ve hesaplanması gereken KDV’yi düşük beyan eden avukat, mali müşavir ve yeminli  mali  müşavirler izaha  davet edilebileceklerdir.

5-Yıllık Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannameleri Üzerinde Yapılan İndirimleri, Kanuni Oranları Aşan Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi ve Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre, bağış ve yardımlar, eğitim ve sağlık harcamaları ile girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarların  beyanname  üzerinden;  vergi  matrahından mevzuata  uygun bir şekilde düşülüp düşülmediği hususunda, izaha  davet edilebilecektir.

6- Kurumlar Vergisi Mükelleflerinin Dağıttığı Kâr Üzerinden Stopaj Yapmaması Halinde İzaha Davet Edilmesi

Kurumlar Vergisi mükelleflerinden kar dağıtımı yapıp , yapılan kar dağıtımı üzerinden   vergi kesintisi yapılmayanlar izaha  davet edileceklerdir.

7-Geçmiş Yıl Zararlarının Mahsubu Yönünden Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Gelir  ve Kurumlar Vergisi mükellefleri, 5 yıl içinde  geçmiş yıl zararlarını  mahsup etmeleri  gerekmektedir. Af yasasında yararlanılan dönemlerde  ise, geçmiş yıl  zararının yarısı kullanılabilmektedir. Geçmiş yıl zararlarını mevzuata uygun  mahsup etmeyenler izaha  davet edileceklerdir.

8.-İştirak Kazançlarını İlgili Hesapta Göstermeyen Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Şirketlerin iştiraklerinden elde ettikleri iştirak kazançlarının, tutulan muhasebe kayıtlarında iştiraklerden temettü gelirleri hesabında gösterilmesi  ve kurumlar vergisi  beyannamesinde  istisnalar arasında yer alması gerekmektedir.

Belirtilen  hesaplarda, elde edilen iştirak kazançlarının yer almaması ya da bu hesapların hiç kullanılmaması hallerinde, bu kazançları beyanname üzerinde istisna olarak gösteren mükellefler izaha  davet edilecektir.

9-Kurumlar Vergisi Kanununun 5/1-e Maddesinde Belirtilen ve şirketin aktifinde en az iki yıl duran taşınmazların satışında karın %75 Kurumlar Vergisinden İstisnadır. Bu  İstisnanın Mevzuata Uygun Olarak Uygulanıp Uygulanmadığına  İlişkin  Olarak Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

İstisnadan yararlanan mükelleflerin;  kanunda  sayılan şartları sağlamadığı yönünde tespit bulunan mükellefler izaha  davet edileceklerdir.

10-Örtülü Sermaye Yönünden Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Şirketlerin, ortaklarından veya ortaklarla ilişkili olan kişilerden aldıkları ve  işletmede kullandıkları borçların, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, ilgili hesap dönemi için örtülü sermaye sayılmaktadır.

Ortaklara olan borçların toplamının, öz sermayenin üç katından fazla olduğu yönünde haklarında ön tespit bulunan mükellefler izaha davet edileceklerdir.

11- Ortaklardan Alacaklar İçin Hesaplanması Gereken Faizler Yönünden Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Şirketin,  kendi ortaklarına  borç  verip, bunun üzerinden faiz  geliri  hesaplamamaları halinde  izaha  davet edileceklerdir.

12- Ortaklık Hakları veya Hisselerini Elden Çıkardıkları Halde Beyanda Bulunmayan Limited Şirket Ortaklarının İzaha Davet Edilmesi

Limited Şirket Ortaklarından, ortaklık hisselerinin  devrinden elde ettikleri geliri  beyan etmeyen veya düşük beyan edenler izaha  davet edileceklerdir.

13-Gayrimenkul Alım-Satım Bedelinin Eksik Beyan Edilmiş Olabileceğine Dair Haklarında Tespit Bulunanların İzaha Davet Edilmesi

Gayrimenkul alım-satım işlemlerine ilişkin olarak, tapu daireleri, banka  ile diğer kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgiler neticesinde düşük alış-satış yaptığı tespit edilenler izaha  davet edileceklerdir.

14- Gayrimenkullere İlişkin Değer Artışı Kazançları Yönünden Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Özellikle, gayrimenkullerin satın alma  tarihinden itibaren başlayarak,  beş yıl içinde  satanlar ve  konuya ilişkin kazanç elde edip beyanname  vermeyenler izaha  davet edileceklerdir.

15-Gayrimenkul Sermaye İratlarını Beyan Etmeyen veya Eksik/Hatalı Beyan Eden Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Kira geliri elde edip  bunu  beyan etmeyen, eksik veya  hatalı  beyan edenler izaha  davet edileceklerdir.

16-Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Kullanılması Durumunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

Yazılan Vergi Tekniği Raporlarına İstinaden  sahte  belge kullandıkları tespit edilenler, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarının; her bir belge itibarıyla 50.000 TL’yi geçmemesi ve mükellefin ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmaması şartıyla izaha  davet edilir. Kullanılan  her bir  belgenin 50.000 TL’yi  aşması ve  kullanılan  sahte  belge  miktarının ilgili yıldaki toplam alışlar içindeki  payının %5’ten  fazla olması halinde mükellef izaha  davet edilmez, İncelemeye  sevk edilir.

İzaha Davet Sistemi”,  ne  zaman uygulamaya  geçecek?

Aslında konuya ilişkin yasal düzenleme, 09.08.2016 tarihinde yapılmıştı, fakat uygulamanın nasıl  yapılacağını  gösteren Uygulama Tebliği 25 Temmuz 2017 tarihinde yayımlandığı için,  bu  yeni  sistem 1 yıl  boyunca  hayata  geçirilemedi. Öte yandan, Uygulama  Tebliği, her  ne kadar 25 Temmuz 2017  tarihinde yayımlanmış olsa da, Tebliğin yürürlük tarihi 1 Eylül 2017’dir. Dolayısıyla, İzaha davet sistemi,  resmen 1 Eylül 2017 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Sistem Başarı Sağlar mı? Gerçekten Avantajlı mı?

Tecrübelerimize  dayanarak  şunu  söylemek mümkün ki;  yeni sistem çok avantajlı değil. Çünkü, İzaha  davet edilen mükellefin, izahatı  yeterli  görünmediği  zaman; vergi  aslının tamamı ile  gecikme  zammı oranında bir  zamla(izah zammı)  birlikte 15 gün içinde  vergi  dairesine ödemesi  gerekiyor. Ayrıca, vergi  aslının %20’si kadar da vergi  ziyaı  cezası kesiliyor. Bu sistemin  vergi  hukukumuzdaki alternatifini düşündüğümüzde, öncelikle pişmanlık müessesesi ile  karşılaştıralım. Vergi  ziyaına  sebebiyet  veren bir  kişi, pişmanlık kapsamında; 15 gün içinde eksik  beyan ettiği  vergiyi beyan eder ve bu süre içinde pişmanlık zammıyla birlikte öderse kendisine vergi ziyaı  cezası  kesilmeyecek.

Ayrıca, Pişmanlık Uygulaması için  herhangi bir konu  sınırlaması  söz konusu değil, yani  vergi  kaçırılan  her konuya ilişkin, pişmanlıktan yararlanılabilecektir. Oysa ki, İzaha Davet Sisteminin kapsamı, her bir  vergi kayıp kaçağı için değil, 16 konu ile  sınırlandırılmıştır. Belirlenen 16 konu dışında İzaha Davet Sisteminden yararlanmak mümkün değildir. Keza, izaha  davet  sisteminde %20 oranında  vergi ziyaı  cezası kesiliyor iken,  pişmanlıktan yararlanan mükellefe hiçbir  vergi ziyaı  cezası kesilmemektedir.

Diğer önemli  bir  fark ise Vergi Usul Kanunun 359. Maddesinde kaçakçılık fiili olarak nitelendirilen sahte  belge  düzenleme, defter ve  belgeleri incelemeye ibraz etmeme, yok etme, tahrif etme, muhasebe hilesi yapma, vergi kaybına  sebebiyet verecek şekilde ikinci bir kayıt tutma  gibi fiiller, izaha  davet uygulaması içerisinde yer almadığı halde, Pişmanlık müessesinden yararlanan kişiye  yönelik olarak  belirtilen kaçakçılık fiili kapsamında  bir  yaptırım uygulanmamakta, yani  kaçakçılık fiili, pişmanlık uygulamasının kapsamına  girmektedir.

İzaha  Davet ile  vergi incelemesini  mukayese ettiğimizde  ise; Diyelim ki , mükellef izaha  davet edildiği halde gitmedi ve 15 gün içinde  izahta  bulunmadı ise ne  kaybedecek? Zaten incelense dahi vergi  aslı  ile  izah zammıyla  aynı orana denk gelen  gecikme  faizi hesaplanmaktadır, farklı olarak; İzaha Davet Sisteminde  vergi ziyaı cezası %20 oranında  kesiliyor iken, vergi incelemesinde genel olarak %100 oranında  kesilmektedir( Kaçakçılık fiili durumunda 3 kat yani,%300 oranında vergi ziyaı cezası kesilmektedir, zaten kaçakçılık fiili izaha  davet sistemi kapsamına  girmemektedir)Ancak, tarhiyat öncesi uzlaşmalarda; vergi aslında  az da olsa bir  indirim uygulanmakta, vergi ziyaı  cezası ise %10 ile %20’e kadar düşürülmektedir. Dolayısıyla  aslında mükellef incelense bile İzaha  Davet sisteminde ödeyeceği kadar, bazen de daha  az bir  vergi ve  ceza ödeyebilmektedir.

İzaha Davet Sisteminin avantajı ise, “İzah Değerlendirme Komisyonlarının” inisiyatif  kullanarak mükellefin izahını kabul etmeleri durumunda  ortaya çıkacaktır. Bu durumda  mükellefin, herhangi  bir  vergi ve  ceza  ödemesi söz konusu olmayacak ve  uzun süren  vergi inceleme  süreci ile karşı karşıya  kalmaktan kurtulmuş olacaktır. Ancak,  İzah Değerlendirme Komisyonlarının günümüz  konjonktürel yapısında  çok  fazla  ellerini taşın altına  koyabileceklerini düşünmemekteyim.

Sonuç olarak;  bu  yeni sistemle daha  çok mükellefin  kayıtlarının denetleneceğini  söylemek  mümkün. Dolayısıyla, özellikle İzaha Davet sitemi kapsamındaki 16 konu için mükelleflerin daha dikkatli olmaları  gerektiğini  söyleyebiliriz. Ayrıca, İzaha Davet Sistemi ile  Vergi Müfettişlerinin iş  yükünün  azalacağını düşündüğümüzde bundan sonra  vergi incelemelerinin de  artacağını söylemek  mümkün.

Makalemizin faydalı olması dileğiyle…

Mehmet Demir

Yeminli Mali Müşavir..