Türkiye’deki  bir çok işletmenin muzdarip  olduğu konulardan biri de ;  işletmeye  ait  bina, arsa, arazi, makine, tesisat ve cihazların  mali  tablolarda  çok  düşük bedellerle yer alıyor olmasıdır. İşletme  duran  varlıklarının  değer kaybını engellemek ve  güncellemek  için var olan “Yeniden  Değerleme” uygulaması;  1.1.2004 yılında  yürürlüğe  giren  Enflasyon Düzeltmesine  yönelik mevzuaat  değişikliği ile  yürürlükten kalkmıştır. Bu  değişikliğin  yapıldığı  17 yıllık süre  zarfında ise  Enflasyon Düzeltmesinin koşulları oluşmadığı için, işletmelerin eskiden beri  sahip oldukları gayri menkul, makine, tesisat  ve taşıtlar,  kayda  alındıkları bedeller ile mali  tablolarda  kalmaya  devam etmektedir. Hal  böyle  olunca  güncel değeri, 100 milyon olan bir  gayri  menkul,  şirket  bilançosunda  10-15 milyon bedelle görünüyor olabilmektedir.

 

Bahse konu  durum,  işletme  mali bilançolarının,  kredi  ve finans kuruluşları ile  müşteriler ve  diğer  muhataplar nezdinde  zayıf görünmesine  sebebiyet  vermektedir. Bazı işletmeler,  mahkeme  yoluyla işletme  gayri menkullerini güncel  bedele  getirerek yeniden değerlemekte  ve mali  bilançolarında  bahse konu gayri menkullerini güncel  değeri   ile  kayda almaktadırlar. Hemen belirtelim ki, Maliye  Bakanlığı  muhtelif tarihlerde  verdiği  görüşlerde ; gayri  menkullerin  maliyet  bedeli ile  kayda  alınabileceğini,  2004 yılından  beri  “Yeniden Değerleme”  uygulamasının kalktığını ve  ancak  “Enflasyon  Düzeltmesi”  şartlarının oluşması halinde işletme gayri  menkul  ve  diğer  duran  varlıklarının  değerinin güncellenebileceğini  belirtmektedir.

 

Açıklanan  nedenlerle Maliye  Bakanlığı, işletme  gayri menkul ve diğer   duran  varlıklarının(makine, tesisat, cihaz, demirbaş gibi) mahkeme  kararıyla  değerinin  güncellenmesine   cevaz vermemektedir. Nitekim, böyle  bir yolun olması halinde ,  özel  af yasaları ile bu işe  imkan sağlamaya da gerek kalmayacaktı.

 

İşletme gayrimenkul ve  diğer duran  varlıklarının mali  tablolarda düşük bedelle kayıtlı olması sorununu  çözmek adına;  9 Haziran 2021 tarihinde Resmi Gazetede  yayımlanarak yürürlüğe giren  7326 Sayılı Af yasası ile;  işletmeye ait gayrimenkuller ile makine, tesis, cihaz ve demirbaşların yeniden değerlenerek  güncel  bedellerine getirme imkanı sağlanmıştır. Af yasasının   başvuru  süresi  genel    olarak 30 Eylül 2021 tarihi itibari ile  sona  ermiş olsa da,  işletme  kayıtlarında  yer alan  gayrimenkul ve amortismana  tabi  diğer iktisadi  kıymetlerin, 31.12.2021  tarihine  kadar  müracaat edilerek yeniden değerlemeye tabi  tutulması mümkün bulunmaktadır.

 

Yıl sonuna  kadar müracaat hakkı bulunan  yeniden değerleme  koşullarının  avantaj ve  dezavantajları ile  mali  külfetleri hakkında açıklamalarda  bulunmak isterim.

 

Öncelikle  şunu  belirtmekte  fayda var ki, işletme  gayrimenkul  ve  duran varlıklarının  bahse konu  yasa  kapsamında yeniden değerlemeye  tabi  tutulması ve güncel  değerine taşınması  zorunlu  bir  düzenleme  değildir. İşletmelerin bu  uygulamadan  yararlanması isteğe  bağlıdır. Öte yandan  işletmeler gayrimenkul, makine, tesis ve  cihazlarının tamamı için değil  bir kısmı için de yeniden değerleme uygulamasından yararlanabileceklerdir.

 

Keza , prensip olarak hem  Gelir Vergisi  hem de Kurumlar Vergisi mükellefleri af yasasının bu  hükmünden yararlanabilirler. Ancak, İşletme  Esasında  defter tutanlar, Serbest Meslek Kazanç  Sahipleri bu  yasal düzenlemeden yararlanamayacaklardır.

 

 

Uygulamanın kapsamına  gelince;   binalar, arsalar, araziler, makine, tesis, cihaz, alet, edavat, demirbaş ve taşıtlar  yeniden değerlemeye tabi tutabilecektir. Fakat ,Sat-kirala-geri al işlemine  tabi  tutulan  iktisadi kıymetler bu  yasa kapsamda yeniden değerlemeye tabi tutulamayacaktır.  

 

Ancak, yanlış  anlaşılmaya  mahal  bırakmamak  adına,  şunu da  belirtmekte  fayda görmekteyiz ki; İşletme sahipleri, sahip oldukları  gayrimenkul, makine, tesisat, cihaz ve  demirbaşlarını  yeniden değerlemeye tabi tutarak bunları  güncel  bedellerine  getirmeye çalışırken, değer tespiti konusunda  bir  takdir hakkına  sahip değildirler. Şöyle ki; işletme yönetimi, sahip olduğu  bahse konu  varlıkları güncel  değerine  getirirken  kayıtlarında  yer alan  bedeli Yİ-ÜFE (Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi) oranında  artırabileceklerdir.

 

Enflasyon  düzeltmesinin en son 31.12.2004 tarihinde yapıldığını  varsaydığımızda; bir  iktisadi kıymet,  1.1.2005 tarihinden önce   satın alınmışsa dahi, 1.1.2005 tarihinden itibaren  Yİ-ÜFE hesaplanacak ve  en son Mayıs 2021 tarihine ait  Yİ-ÜFE endeksine  kadar  değer artışı  güncellenebilecektir. Dolayısıyla, bir  işletmenin sahip olduğu gayri menkul, makine, tesis, cihaz ve  demirbaşlar en fazla  1.1.2005 tarihinden, 31.05.2021 tarihine kadar olan  Yİ-ÜFE Endeks artışı kadar  bedel  güncellenmesine tabi tutulabilecektir. Bu iki  tarih arasındaki enflasyon artışı ; 5,8 kat olup, sahip olunan  bir  iktisadi  varlığın değeri ; hangi  tarihte  alınırsa alınsın en fazla 5,8 kat aratabilecektir.

 

Basit bir  örnek üzerinden anlatmak  gerekirse; işletme,  Ocak 1990  tarihinde 1.000.000 TL bedelle  satın aldığı ve  hala kayıtlarında bulunan  binasını, 5.800.000 TL tutarına kadar  yükseltebilecektir. Binanın  bu  günkü  piyasa  fiyatının 20.000.000 TL olması veya işletme  yönetiminin  30.000.000 TL değer  biçmesi veyahut bu  bedelle ekspertize tabi  tutmuş olması durumu değiştirmeyecektir. İşletme  yönetiminin  bu  yasa kapsamında  değer tespiti yönünden  bir takdir  yetkisi  söz konusu değildir.

 

 

İşletme  gayrimenkul, makine, tesis, cihaz ve  demirbaşlarının bahse konu yasa  kapsamında  yeniden  değerlemeye  tabi  tutularak  bedellerinin  yükseltilmesi  uygulamasının en  büyük avantajı; bu   varlıkların  yeniden değerleme sonrasında oluşan güncel  değerleri üzerinden amortismana tabi tutulması imkanının olmasıdır. Böylece işletme,  varlıklarının yeniden  değerlenmiş   bedelleri  üzerinden amortisman ayrılacağı    için  ve ayrılan  bu  amortismanların da gider yazılarak  vergi  matrahından  düşülme  imkanından dolayı  çok ciddi  vergisel  avantajlar  sağlanabilecektir. 

 

 

 

İşletmeye ait varlıkların, belirtilen yasa  kapsamında yeniden değerlemeye  tabi   tutulması  sonucu oluşan değer artışı üzerinden %2 oranında bir  vergi  hesaplanmakta ve işlemin  yapıldığı tarihi izleyen ayın son günü akşamına kadar  vergi dairesine beyan edilip  hesaplanan vergi,  üç eşit taksitte ödenebilmektedir. Bahse konu  bu yasadan  en son yararlanma  tarihi ise 31.12.2021’dir. Hesaplanan  verginin zamanında  beyan edilmemesi  veyahut taksit  süreleri içinde  ödenmemesi  halinde yeniden  değerleme hesaplamaları  geçerli olmayacak ve  bahse konu yasanın hükümlerinden yararlanılamayacaktır.

 

Yeniden  değerleme  için  ödenen %2 oranındaki  bu  verginin gider yazılması  veyahut iktisadi kıymetin maliyetine  ilave  edilmesi söz konusu değildir. Bahse konu iktisadi kıymetlerin yeniden değerlenmesi sonucu oluşan artış,  bir  fon   hesabında  takip edilir ve  bu  fon,  sermayeye ilave  haricinde işletme dışına  çıkartılamaz, ortaklara dağıtılamaz ve  başka  hesaba  aktarılamaz.

 

İşletme  gayrimenkul, makine, tesis, cihaz ve  demirbaşların  yeniden  değerlemeye  tabi  tutularak,  bedellerinin güncellenmesi sonucu oluşan artışın  takip edileceği fon  hesabı işletmenin öz kaynakları içinde yer alacağından dolayı, şirket  mali  tablolarında “borç /öz kaynak” dengesi açısından büyük  önem  taşıyacak, işletmenin  öz  kaynak  yetersizliğine  bir  anlamda  çözüm olacaktır. Bu husus, işletme  bilançolarının  banka  ve  finans  kuruluşları nezdinde daha  güçlü  görünmesine   vesile  olacaktır.

 

Öte yandan, yeniden  değerleme sonucu oluşan fonun,  bilançoda  öz kaynak kalemleri içinde yer alıyor olması nedeniyle, bu  sene  uygulamaya  giren “finansman gider kısıtlaması”  kapsamında  bir  takım  faiz ve kur  farkı  giderlerini yazamamaktan kaynaklı fazla  vergi  ödemeye de engel olacaktır.

 

Diğer yandan bu yasa kapsamında  yeniden  değerlenmiş olan varlıkların satılması halinde ; güncellenmiş yeni  bedel ile satış  fiyatı  mukayese  edileceği  için , satıştan dolayı yersiz  ve  fiktif  bir karın ortaya  çıkıp  vergilenmesine  de  mani  olacaktır. 

 

İşletme varlıklarının, bahse konu  Af Yasası kapsamında yeniden değerlemeye  tabi  tutularak ,  bedellerinin  güncellenmesi uygulamasının firma  mali  tablolarının gücü,  vergisel avantajları açısından dikkate  alınması  gerektiğini değerlendirmekteyiz. Bu  nedenle yıl  sonuna  kadar  başvuru imkanı olan bu yasaya, kaleme aldığımız makalemizin ışık tutacağı inancındayız.

 

Faydalı olması dileğiyle…